یکی از اعضای اتاق بازرگانی به بررسی وضعیت صنایع کشور در ۱۲ روز بحران اخیر و راهکارهای پیشنهادی برای مواجهه با شرایط اضطراری پرداخت و گفت: فعالیت ۹۰ درصد واحدهای تولیدی کشور در شرایط جنگی اخیر تداوم داشت.
حجازی، از اعضای اتاق بازرگانی و فعال صنعتی، در گفت و گو با خبرگزاری تسنیم، با اشاره به مشاهدات خود طی 12 روز جنگ گذشته عنوان کرد: در این مدت که کاملاً در تهران حضور داشتم و برای سرکشی به شهرک صنعتی شکوهیه به قم سفر کردم، شاهد تداوم فعالیت بیش از 90 درصد واحدهای تولیدی کشور، حتی در شرایط جنگی بودم. به ویژه در صنایع غذایی، تولید با سرعت مناسبی ادامه داشت که این موضوع نشان‌دهنده همبستگی و انسجام ملی بود. به نظر می‌رسد دشمن در محاسبات خود در خصوص توقف تولید کشور دچار اشتباه شده است.
وی افزود: در این ایام، کارفرمایان و صاحبان صنایع با وجود همه مشکلات اقتصادی، حقوق پرسنل خود را به موقع پرداخت کردند. از سوی دیگر، در حوزه تأمین مواد اولیه نظیر فولاد، پتروشیمی و صنایع خودروسازی کمبودی مشاهده نشد. حتی در روزهای ابتدایی که ازدحام در پمپ بنزین‌ها ایجاد شده بود، وضعیت به سرعت به حالت عادی بازگشت.
حجازی ادامه داد: این شرایط فرصتی بود برای دولت تا ارزیابی کند کدام مدیران کشور در چنین موقعیت‌هایی توانایی مدیریت مؤثر دارند. عملکرد بخش خصوصی در این بحران بسیار موفق بود و نشان داد که این بخش نه تنها در کنار نظام و ولایت قرار دارد، بلکه از کشور نیز دفاع می‌کند. حتی کسانی که شاید با برخی از اصول موافق نباشند، اما در دفاع از ایران تردیدی به خود راه نمی‌دهند. این وحدت ملی که شکل گرفت، بسیار ارزشمند است.
وی خاطرنشان کرد: تلخ‌ترین بخش این روزها از دست دادن یاران وفادار انقلاب بود؛ سرمایه‌هایی که شاید در صد سال آینده نتوانیم جایگزینی برای آن‌ها پیدا کنیم. با این حال، نسل جوان ما قوی‌تر و هوشیارتر از گذشته وارد میدان شده است و حضور گسترده آن‌ها در نماز جمعه و مراسم تشییع شهدا، نشان‌دهنده بیداری و انسجام نسل جدید است. به اعتقاد من، ملت و بخش تولید کشور در این مدت هیچ‌گونه کوتاهی نکردند.
پیشنهادات برای بهبود مدیریت شرایط اضطراری
حجازی در ادامه پیشنهاداتی برای بهبود مدیریت بحران ارائه داد و تأکید کرد: کشور باید همواره آماده مواجهه با شرایط مشابه باشد. در چنین شرایطی، بروکراسی اداری باید به حداقل برسد. به عنوان مثال:
1- مجوزهای تولید و فعالیت به صورت خودکار تمدید شود.
2- اقساط بانکی تولیدکنندگان در دوره بحران تعلیق شود.
3- لیست بیمه کارفرمایان و کارگران بدون وقفه ادامه یابد.
4- بانک‌ها در کمترین زمان ممکن و بدون تشریفات زائد، نقدینگی مورد نیاز واحدهای تولیدی برای تأمین مواد اولیه و پرداخت حقوق را تأمین کنند.
وی افزود: با توجه به تفویض اختیارات دولت به استانداران، اگر مدیری در استان‌ها نتواند از این اختیارات بهره‌برداری مناسب داشته باشد، نشان‌دهنده ضعف آن مدیر یا تیم مدیریتی‌اش است.
حجازی در عین حال گفت گفت: در شرایط جنگی اخیر، وزارت صمت نتوانست به درستی نقش خود را ایفا کند. با وجود هزینه‌های هنگفت و ساختار گسترده‌ای که در تهران دارد، عملکرد این وزارتخانه در تسهیل تولید ضعیف بود. در حالی که مأموریت اصلی وزارت صمت روان‌سازی تولید است، اما متأسفانه در همان روزهای حساس، مدیران این وزارتخانه حتی شجاعت و جسارت امضای یک نامه برای توقف چک‌های تولید را نداشتند.
حجازی، صنعتگر با سابقه و عضو اتاق بازرگانی، با بیان این که در صورت تکرار تجاوز دشمن، هدف مستقیم حملات، بخش تولید کشور خواهد بود، تصریح کرد: «لطفاً این نکته را به عنوان حرف یک تولیدکننده 40 ساله یادداشت کنید؛ اگر دشمن بار دیگر جسارت حمله را پیدا کند – که ان‌شاءالله هرگز چنین غلطی نخواهد کرد – دیگر به سراغ مسئولان نخواهد رفت، بلکه مستقیماً تولید را هدف قرار می‌دهد. هدف آن‌ها ایجاد آشوب اقتصادی خواهد بود و همه مسئولان به این موضوع واقف هستند، به ویژه وزارت صنعت، معدن و تجارت.»
وی افزود: «در مقابل این تهدید، کشور به مدیرانی نیاز دارد که مانند رزمندگان دوران دفاع مقدس تا لحظه آخر پای کار باشند؛ صنعتگری که 40 سال در میدان تولید حضور داشته و در همان شب‌های بمباران به پاسگاه‌ها سر می‌زند تا از جان و مال مردم حفاظت کند، نباید کمتر از معاون وزیری باشد که در همان شرایط حاضر نیست حتی جسارت داشته باشد که برای توقف چک‌های تولید یا تعویق پرونده‌های حقوقی دستوری صادر کند.»
انتقاد از ضعف مدیریتی و ساختار ناکارآمد
حجازی ادامه داد: «شرکت شهرک‌های صنعتی که بخشی از سهام آن متعلق به بخش خصوصی است، تنها در تهران بیش از 5 هزار نیروی فعال دارد. با این حال، فرآیند واگذاری زمین به تولیدکنندگان همچنان پیچیده و همراه با موانع متعدد است. در حالی که در شرایط جنگی، این مسائل باید به سرعت و با تسهیل جدی برطرف شود. آیا منطقی است که در چنین شرایطی علیه تولیدکننده اجراییه صادر شود یا حکم جلب اجرا گردد؟ این‌ها باید فوراً متوقف شود.»
این فعال صنعتی ادامه داد: «مدیران بحران باید افرادی باشند که تجربه و سابقه طولانی دارند و بتوانند در لحظه تصمیم بگیرند. مثل پزشکی که سوگند خورده است؛ نمی‌تواند به مریضی که در اورژانس آمده و همراه ندارد بگوید عملش نمی‌کنیم. در بحران، مدیر باید پای کار باشد و تصمیم بگیرد.»
وی گفت: «بخشی از مشکلات به دلیل تعدد سامانه‌ها و فرآیندهای پیچیده است. امروز برای دریافت یک وام یا ثبت سفارش باید به چندین سایت مختلف مراجعه کرد. این بروکراسی باید به شدت کاهش یابد و ادارات موازی ادغام شوند.»
تأکید بر روان‌سازی گمرکات
حجازی در پایان بر لزوم روان‌سازی فرآیندهای گمرکی تأکید کرد و گفت: «رهبر معظم انقلاب بارها بر اهمیت نظارت دقیق بر گمرکات تأکید داشته‌اند. اما این به معنای توقف ترخیص کالا نیست. باید کالاهای تولیدکنندگانی که سوابق روشن و معتبری دارند، با کنترل سریع و دقیق از گمرک خارج شوند. وقتی کارخانه‌ای سال‌هاست به درستی فعالیت می‌کند و سابقه تخلف ندارد، نباید با همان مراحل طولانی و تکراری مواجه شود.»
پیشنهاد حجازی برای تسهیل ترخیص کالا در شرایط جنگی: تعهد جایگزین ضمانت‌نامه شود
حجازی، عضو اتاق بازرگانی و فعال صنعتی، با تأکید بر اهمیت نقش گمرک در تداوم تولید در شرایط جنگی، پیشنهاد کرد: «ضروری است که دولت دستورالعمل‌هایی تدوین کند که بر اساس آن، در شرایط اضطراری، کالاهای وارداتی بر پایه "تعهد کتبی" و نه الزام به "ضمانت‌نامه بانکی"، از گمرک ترخیص شوند. این فرآیند باید به‌گونه‌ای باشد که کالا به سرعت از گمرک خارج و به کارخانه منتقل شود. پس از آن، اداره کل صنعت، معدن و تجارت استان مربوطه می‌تواند نسبت به بازدید از کارخانه و بررسی وضعیت کالا اقدام کند تا در صورت وجود مشکل، مسیر قانونی پیگیری شود. اما اصل بر این است که کالا در گمرک معطل نماند.»
وی ادامه داد: «این مسئله بسیار حیاتی است؛ اگر خدای نکرده گمرکات کشور مورد هدف دشمن قرار بگیرند، هم مواد اولیه و هم منابع ارزی مصرف‌شده از بین خواهند رفت و این می‌تواند به ایجاد آشوب گسترده در کشور منجر شود. به همین دلیل دولت باید در شرایط جنگی، دستورالعمل‌های ویژه‌ای برای تسریع در ترخیص کالاها وضع کند. زمان در این شرایط اهمیت ویژه‌ای دارد. در دوره خاکستری (مرز میان جنگ و صلح)، نظارت باید با دقت انجام شود تا اقلام قاچاق یا کالاهایی که امنیت کشور را تهدید می‌کنند، از گمرک خارج نشوند؛ اما مواد اولیه کارخانجات و کالاهای اساسی مردم باید ظرف حداکثر 24 ساعت ترخیص شوند.»
تجربه موفق گذشته در تسهیل فرآیندهای گمرکی
حجازی با اشاره به تجربیات موفق دوران گذشته گفت: «در برخی دولت‌های پیشین، به ویژه در دوره‌ای که به اعتقاد من یکی از طلایی‌ترین دوره‌های تولید کشور بود، فرآیند ترخیص کالا بسیار ساده‌تر و کارآمدتر انجام می‌شد. ما به گمرک شهید رجایی نامه‌ای می‌نوشتیم با این مضمون که شرکت تندر شهاب تعهد می‌کند بارنامه شماره فلان و ثبت سفارش به ارزش مشخص ظرف مدت شش ماه تسویه شود. با همین تعهد و بدون نیاز به ضمانت‌نامه بانکی، کالا ترخیص می‌شد.»
وی افزود: «این روش موجب تسریع در واردات مواد اولیه و تداوم تولید می‌شد. بر اساس اطلاعات مستندی که از یکی از رؤسای سابق گمرک شهید رجایی – که اکنون بازنشسته شده است – دریافت کرده‌ام، در آن زمان کمترین مشکل در وصول مطالبات دولت وجود داشت و این سیستم به خوبی کار می‌کرد.»
وی افزود: در این ایام، کارفرمایان و صاحبان صنایع با وجود همه مشکلات اقتصادی، حقوق پرسنل خود را به موقع پرداخت کردند. از سوی دیگر، در حوزه تأمین مواد اولیه نظیر فولاد، پتروشیمی و صنایع خودروسازی کمبودی مشاهده نشد. حتی در روزهای ابتدایی که ازدحام در پمپ بنزین‌ها ایجاد شده بود، وضعیت به سرعت به حالت عادی بازگشت.
حجازی ادامه داد: این شرایط فرصتی بود برای دولت تا ارزیابی کند کدام مدیران کشور در چنین موقعیت‌هایی توانایی مدیریت مؤثر دارند. عملکرد بخش خصوصی در این بحران بسیار موفق بود و نشان داد که این بخش نه تنها در کنار نظام و ولایت قرار دارد، بلکه از کشور نیز دفاع می‌کند. حتی کسانی که شاید با برخی از اصول موافق نباشند، اما در دفاع از ایران تردیدی به خود راه نمی‌دهند. این وحدت ملی که شکل گرفت، بسیار ارزشمند است.
وی خاطرنشان کرد: تلخ‌ترین بخش این روزها از دست دادن یاران وفادار انقلاب بود؛ سرمایه‌هایی که شاید در صد سال آینده نتوانیم جایگزینی برای آن‌ها پیدا کنیم. با این حال، نسل جوان ما قوی‌تر و هوشیارتر از گذشته وارد میدان شده است و حضور گسترده آن‌ها در نماز جمعه و مراسم تشییع شهدا، نشان‌دهنده بیداری و انسجام نسل جدید است. به اعتقاد من، ملت و بخش تولید کشور در این مدت هیچ‌گونه کوتاهی نکردند.
پیشنهادات برای بهبود مدیریت شرایط اضطراری
حجازی در ادامه پیشنهاداتی برای بهبود مدیریت بحران ارائه داد و تأکید کرد: کشور باید همواره آماده مواجهه با شرایط مشابه باشد. در چنین شرایطی، بروکراسی اداری باید به حداقل برسد. به عنوان مثال:
1- مجوزهای تولید و فعالیت به صورت خودکار تمدید شود.
2- اقساط بانکی تولیدکنندگان در دوره بحران تعلیق شود.
3- لیست بیمه کارفرمایان و کارگران بدون وقفه ادامه یابد.
4- بانک‌ها در کمترین زمان ممکن و بدون تشریفات زائد، نقدینگی مورد نیاز واحدهای تولیدی برای تأمین مواد اولیه و پرداخت حقوق را تأمین کنند.
وی افزود: با توجه به تفویض اختیارات دولت به استانداران، اگر مدیری در استان‌ها نتواند از این اختیارات بهره‌برداری مناسب داشته باشد، نشان‌دهنده ضعف آن مدیر یا تیم مدیریتی‌اش است.
حجازی در عین حال گفت گفت: در شرایط جنگی اخیر، وزارت صمت نتوانست به درستی نقش خود را ایفا کند. با وجود هزینه‌های هنگفت و ساختار گسترده‌ای که در تهران دارد، عملکرد این وزارتخانه در تسهیل تولید ضعیف بود. در حالی که مأموریت اصلی وزارت صمت روان‌سازی تولید است، اما متأسفانه در همان روزهای حساس، مدیران این وزارتخانه حتی شجاعت و جسارت امضای یک نامه برای توقف چک‌های تولید را نداشتند.
حجازی، صنعتگر با سابقه و عضو اتاق بازرگانی، با بیان این که در صورت تکرار تجاوز دشمن، هدف مستقیم حملات، بخش تولید کشور خواهد بود، تصریح کرد: «لطفاً این نکته را به عنوان حرف یک تولیدکننده 40 ساله یادداشت کنید؛ اگر دشمن بار دیگر جسارت حمله را پیدا کند – که ان‌شاءالله هرگز چنین غلطی نخواهد کرد – دیگر به سراغ مسئولان نخواهد رفت، بلکه مستقیماً تولید را هدف قرار می‌دهد. هدف آن‌ها ایجاد آشوب اقتصادی خواهد بود و همه مسئولان به این موضوع واقف هستند، به ویژه وزارت صنعت، معدن و تجارت.»
وی افزود: «در مقابل این تهدید، کشور به مدیرانی نیاز دارد که مانند رزمندگان دوران دفاع مقدس تا لحظه آخر پای کار باشند؛ صنعتگری که 40 سال در میدان تولید حضور داشته و در همان شب‌های بمباران به پاسگاه‌ها سر می‌زند تا از جان و مال مردم حفاظت کند، نباید کمتر از معاون وزیری باشد که در همان شرایط حاضر نیست حتی جسارت داشته باشد که برای توقف چک‌های تولید یا تعویق پرونده‌های حقوقی دستوری صادر کند.»
انتقاد از ضعف مدیریتی و ساختار ناکارآمد
حجازی ادامه داد: «شرکت شهرک‌های صنعتی که بخشی از سهام آن متعلق به بخش خصوصی است، تنها در تهران بیش از 5 هزار نیروی فعال دارد. با این حال، فرآیند واگذاری زمین به تولیدکنندگان همچنان پیچیده و همراه با موانع متعدد است. در حالی که در شرایط جنگی، این مسائل باید به سرعت و با تسهیل جدی برطرف شود. آیا منطقی است که در چنین شرایطی علیه تولیدکننده اجراییه صادر شود یا حکم جلب اجرا گردد؟ این‌ها باید فوراً متوقف شود.»
این فعال صنعتی ادامه داد: «مدیران بحران باید افرادی باشند که تجربه و سابقه طولانی دارند و بتوانند در لحظه تصمیم بگیرند. مثل پزشکی که سوگند خورده است؛ نمی‌تواند به مریضی که در اورژانس آمده و همراه ندارد بگوید عملش نمی‌کنیم. در بحران، مدیر باید پای کار باشد و تصمیم بگیرد.»
وی گفت: «بخشی از مشکلات به دلیل تعدد سامانه‌ها و فرآیندهای پیچیده است. امروز برای دریافت یک وام یا ثبت سفارش باید به چندین سایت مختلف مراجعه کرد. این بروکراسی باید به شدت کاهش یابد و ادارات موازی ادغام شوند.»
تأکید بر روان‌سازی گمرکات
حجازی در پایان بر لزوم روان‌سازی فرآیندهای گمرکی تأکید کرد و گفت: «رهبر معظم انقلاب بارها بر اهمیت نظارت دقیق بر گمرکات تأکید داشته‌اند. اما این به معنای توقف ترخیص کالا نیست. باید کالاهای تولیدکنندگانی که سوابق روشن و معتبری دارند، با کنترل سریع و دقیق از گمرک خارج شوند. وقتی کارخانه‌ای سال‌هاست به درستی فعالیت می‌کند و سابقه تخلف ندارد، نباید با همان مراحل طولانی و تکراری مواجه شود.»
پیشنهاد حجازی برای تسهیل ترخیص کالا در شرایط جنگی: تعهد جایگزین ضمانت‌نامه شود
حجازی، عضو اتاق بازرگانی و فعال صنعتی، با تأکید بر اهمیت نقش گمرک در تداوم تولید در شرایط جنگی، پیشنهاد کرد: «ضروری است که دولت دستورالعمل‌هایی تدوین کند که بر اساس آن، در شرایط اضطراری، کالاهای وارداتی بر پایه "تعهد کتبی" و نه الزام به "ضمانت‌نامه بانکی"، از گمرک ترخیص شوند. این فرآیند باید به‌گونه‌ای باشد که کالا به سرعت از گمرک خارج و به کارخانه منتقل شود. پس از آن، اداره کل صنعت، معدن و تجارت استان مربوطه می‌تواند نسبت به بازدید از کارخانه و بررسی وضعیت کالا اقدام کند تا در صورت وجود مشکل، مسیر قانونی پیگیری شود. اما اصل بر این است که کالا در گمرک معطل نماند.»
وی ادامه داد: «این مسئله بسیار حیاتی است؛ اگر خدای نکرده گمرکات کشور مورد هدف دشمن قرار بگیرند، هم مواد اولیه و هم منابع ارزی مصرف‌شده از بین خواهند رفت و این می‌تواند به ایجاد آشوب گسترده در کشور منجر شود. به همین دلیل دولت باید در شرایط جنگی، دستورالعمل‌های ویژه‌ای برای تسریع در ترخیص کالاها وضع کند. زمان در این شرایط اهمیت ویژه‌ای دارد. در دوره خاکستری (مرز میان جنگ و صلح)، نظارت باید با دقت انجام شود تا اقلام قاچاق یا کالاهایی که امنیت کشور را تهدید می‌کنند، از گمرک خارج نشوند؛ اما مواد اولیه کارخانجات و کالاهای اساسی مردم باید ظرف حداکثر 24 ساعت ترخیص شوند.»
تجربه موفق گذشته در تسهیل فرآیندهای گمرکی
حجازی با اشاره به تجربیات موفق دوران گذشته گفت: «در برخی دولت‌های پیشین، به ویژه در دوره‌ای که به اعتقاد من یکی از طلایی‌ترین دوره‌های تولید کشور بود، فرآیند ترخیص کالا بسیار ساده‌تر و کارآمدتر انجام می‌شد. ما به گمرک شهید رجایی نامه‌ای می‌نوشتیم با این مضمون که شرکت تندر شهاب تعهد می‌کند بارنامه شماره فلان و ثبت سفارش به ارزش مشخص ظرف مدت شش ماه تسویه شود. با همین تعهد و بدون نیاز به ضمانت‌نامه بانکی، کالا ترخیص می‌شد.»
وی افزود: «این روش موجب تسریع در واردات مواد اولیه و تداوم تولید می‌شد. بر اساس اطلاعات مستندی که از یکی از رؤسای سابق گمرک شهید رجایی – که اکنون بازنشسته شده است – دریافت کرده‌ام، در آن زمان کمترین مشکل در وصول مطالبات دولت وجود داشت و این سیستم به خوبی کار می‌کرد.»
